خبرگزاری «حوزه»، متن سؤالات و پاسخ های این مرجع تقلید را منتشر می کند.
* * احکام حج و عمره
* حکم عزل نائب
پرسش: اگر کسی به فردی بگوید تو نائب پدرم برای حج باش و پول ثبت نام اولیه را هم پرداخت کند، الآن که بعد از گذشت ۱۰ سال نوبت حج شده، فرزند میت بگوید منصرف شده ام و خودم می خواهم بروم، حکم مسأله چیست؟
پاسخ: اگر اجارۀ صحیح شرعی منعقد شده است، بدون وجود حق خیار، قابل فسخ نیست؛ ولی اگر به صورت وکالت بوده، برهم زدن آن فی نفسه اشکال ندارد.
* رمی در شب دوازدهم
پرسش: آیا کسانی که به خاطر خوف از ازدحام جمعیت و خطرات احتمالی، معذور از ماندن در منا در روز دوازدهم می باشند، می توانند شب دوازدهم بعد از نیمه شب پس از مبیت واجب، رمی روز دوازدهم را انجام دهند و پس از آن به مکه بروند و دیگر به منا برنگردند؟
پاسخ: در فرض سؤال می توانند بعد از مبیت، لازم شبانه رمی کرده و از منا کوچ کنند.
* ترک رمی جمرات روز یازدهم
پرسش: آیا کسانی که رمی جمرات روز یازدهم را ترک کرده اند، می توانند هنگام رمی روز دوازدهم در هر یک از جمرات سه گانه به این ترتیب عمل کنند که ابتدا هفت ریگ به قصد قضاء روز یازدهم و سپس هفت ریگ به قصد اداء روز دوازدهم به جمرات پرتاپ کنند؟
پاسخ: اول قضای روز یازدهم را به ترتیب بجا آورد و سپس وظیفه روز دوازدهم را انجام دهد.
* * احکام معاملات
* خرید و فروش زمین های مصادره ای
پرسش: حکم خرید و فروش زمین های مصادره ای یا زمین های ستاد فرمان حضرت امام(ره) چیست؟ آیا می شود در آنها مسجد بنا کرد؟
پاسخ: اگر احتمال می دهد حکم مصادره بر طبق موازین شرعی و قانونی بوده است، تصرفات مذکور بلااشکال می باشد.
* فروش دیش ماهواره
پرسش: آیا دیش ماهواره مالیّت دارد (می توان فروخت)؟
پاسخ: از آلات مشترک محسوب می شود و خرید و فروش آن برای استفاده در امور حرام، حرام و برای استفاده های حلال، جایز است. ولی با توجه به اینکه غالباً در کارهای حرام به کار می رود و مفاسدی را به دنبال دارد، خرید یا فروش یا نگهداری آن جایز نیست مگر برای کسی که مطمئن باشیم استفاده حرام از آن نمی کند و مفسده ندارد. لکن اگر قانونی در این مورد وجود دارد باید رعایت شود.
* قرض ربوی
پرسش: من به دلیل بدهکاری احتیاج به سه میلیون پول دارم. خواهرم هم پولی در بانک دارد. با توجه به این که ربا بین پدر و فرزند اشکالی ندارد آیا خواهرم می تواند پول را به پدرم قرض دهد و از پدرم سود بگیرد و مجدداً بنده این پول را از پدرم قرض گرفته و آن مبلغی که قرار شده سود بپردازد من آن مبلغ را به پدرم بپردازم. حکم شرعی چنین کاری چیست؟
پاسخ: در فرض سؤال اگر قرض دادن به پدرتان صوری و حیله ای برای فرار از قرض ربوی باشد جایز نیست.
* تفاوت مبلغ نقدی و قسطی ارائه خدمات
پرسش: دفاتر خدماتی بعضاً به صورت نقد به قیمت مثلاً یک میلیون تومان و قسطی (مثلاً شش ماهه) به قیمت یک میلیون و دویست هزار تومان افراد را به زیارت می برند، آیا این اشکال دارد و ربوی است؟
پاسخ: چنانچه دفاتر مذکور به عنوان کارگزار شرکت های خدماتی و به نمایندگی از آنها فعالیت می کند و در زمان انعقاد قرارداد با مراجعه گنندگان، مبلغ نقدی را از طرف آنها به شرکت های خدماتی نقداً می پردازند و سپس از مراجعه کننده آن مبلغ را به صورت قسطی و با مقداری اضافه تر دریافت می کنند، در این صورت اخذ مبلغ اضافه در حکم ربا و حرام است. ولی چنانچه دفتر خدماتی از ابتدا به عنوان طرف قرارداد خدمات خود را به دو صورت نقد و اقساط و با مبالغ متفاوت ارائه کند، مبالغ اضافه اشکال ندارد.
* محدوده استثناء ربا
پرسش: آیا پدربزرگ و نوه هم در مسأله معامله ربوی مانند پدر و پسر محسوب می شوند و از مستثنیات ربا هستند و اخذ ربا توسط پدر بزرگ از نوه مجاز می باشد؟
پاسخ: احتیاط در اکتفاء به فرزند است.
* تخلیه خانه، پیش از موعد
پرسش: اگر مستأجر پیش از موعد قرارداد، خانه را تخلیه کند تکلیف چیست؟ آیا بابت مدت اجاره باقیمانده در قرارداد، باید اجاره بدهد؟ آیا در این مسأله می توانیم به عرف رجوع کنیم ؟
پاسخ: چون اجاره عقد لازم است بنابراین تا موعد پایان نیافته باید اجاره را بپردازد. البته اگر اجاره را فسخ یا تراضی بر امری کنند، مانعی ندارد.
* مصرف وام در غیر مورد قرارداد
پرسش: وام هایی که برای خرید کالا دریافت می کنند و در موارد دیگر مصرف می کنند، برای رهایی از عمل انجام شده حکم شرعی آن شفاف نیست؟
پاسخ: تابع مقررات مشروع و اختیارات قانونی مسئولان ذی ربط است.
* ارتباط با فرقه بهائیت
پرسش: فردی با شرکتی قرارداد کار سه ماهه بسته است، بعد از گذشت یک ماه متوجه می شود که ۳۰% سهام این شرکت متعلق به فرقه ضالّه بهاییت می باشد. تکلیف این شخص چیست؟
پاسخ: از هر گونه کار و عمل یا ارتباط با فرقه ضالّه بهاییت که موجب انحراف اشخاص و تقویت آنها بر علیه مسلمین گردد، پرهیز شود.
* * احکام نکاح و طلاق
* متعه قبل از اتمام عده
پرسش: خانمی در عقد موقت، از دبر، همبستری داشته است و به خاطر جهل به عدّه، بلافاصله بعد از اتمام مدت متعه اول با دیگری متعه شده اما دخول بعد از مدتی بوده که عملاً عدّه متعه اول تمام شده بود، آیا حرمت ابدی با دومی حاصل شده است؟
پاسخ: در مورد مذکور حرمت ابدی ثابت است.
* عقد موقت دوم
پرسش: حکم کسی که در عقد موقت کسی بوده و بدون بخشیدن مدت به عقد مرد دوم درآمده است؟
پاسخ: در صورتی که مرد علم داشته باشد و یا دخول صورت گرفته باشد حرام می شوند، اما اگر علم به موضوع و حکم ندارند و دخول صورت نگرفته، عقد باطل است اما حرمت ابدی نیست.
* وکالت در طلاق
پرسش: در صورتی که مرد برای طلاق همسرش وکالت طلاق به وکیل بدهد و زن بگوید در پاکی هستم و صیغه طلاق جاری شود، بعداً بگوید در عادت بودم با توجه به اینکه صیغه طلاق صحیح نبوده است آیا زن می تواند دوباره به وکیل رجوع کند و تقاضای جاری کردن صیغه طلاق را داشته باشد؟
پاسخ: تابع چگونگی وکالت است، چنانچه وکالت استمرار داشته باشد، مانعی ندارد.
* روابط زن و مرد در طلاق رجعی
پرسش: مطلّقه رجعیه در زمان عدّه حکم زوجه را دارد، محدوده حلیت زوج نسبت به زوجه بدون قصد رجوع چه مقدار است؟
پاسخ: در فرض سؤال انجام کارهایی همچون وطی که برای غیر زوج نسبت به زوجه اش حلال نیست ـ ولو بدون قصد رجوع ـ در صورتی که قصد آن فعل را داشته باشد و نظیر غافل و نائم و ساهی نباشد موجب رجوع است.
* نفقه تحصیل فرزندان
پرسش: آیا نفقه تحصیل فرزندان مثلاً تحصیل در مقطع ابتدایی و... جزء نفقه واجب بر عهده پدر می باشد؟
پاسخ: اگر فرزند توانایی مالی ندارد، در حدّی که عرفاً محتاج به تحصیل است، از قبیل مقطع دوره ابتدایی، هزینه های تحصیل به عهده پدر می باشد.
* عدم ذکر مهریه عقد موقت
پرسش: حکم عقد موقت در صورتی که مدت ذکر شده ولی مهریه ذکر نشده چیست؟
پاسخ: عقد باطل است.
* عدم ذکر مدت عقد موقت
پرسش: در صورتی که در عقد موقت، مهریه ذکر شده ولی مدت ذکر نشده حکم عقد چیست؟
پاسخ: تبدیل به عقد دائم می شود.
* عدم ذکر مهریه و مدت عقد موقت
پرسش: در صورتی که در عقد موقت، مهریه و مدت ذکر نشده آیا عقد صحیح است؟
پاسخ: باطل است.
* ابهام در مهریه یا مدت عقد موقت
پرسش: حکم عقد موقت در صورتی که مهریه یا مدتی که در صیغه بیان شده است ابهام داشته باشد چیست؟
پاسخ: اگر مهریه معلوم ولی مدت نامعلوم باشد، احتیاط واجب در این است هم مدت را هبه کند و هم طلاق داده شود. و اگر مهریه نامعلوم باشد، عقد باطل است.
